ANALIZA LIŚCI – Dlaczego i kiedy warto ją wykonać?
Nawożenie doglebowe lub dolistne jest bardzo istotne w odżywianiu roślin. Czasami mimo, że takie nawożenie przeprowadzane jest prawidłowo rośliny mogą wykazywać niedobory lub też nadmiar składników pokarmowych. Niektóre objawy takich niedoborów są widoczne na liściach.
Korzyści wynikające z analizy materiału roślinnego
Celem analizy części roślin (liści, pąków, kwiatów) jest precyzyjne określenie aktualnego stanu odżywienia roślin. Najczęściej analizom poddawane są liście. Analiza liści jest bowiem bardzo pomocna przy ustalaniu planu nawożeniowego . Analiza materiału roślinnego umożliwia precyzyjne określenie poziomu makro i mikroelementów oraz w przypadku braków uzupełnieniem ich bezpiecznymi dla uprawy zaleconymi nawozami. Warto zaznaczyć, że nadmiar składników pokarmowych w roślinie jest bardziej niekorzystny, niż ich niedobór. Ponadto analiza liści umożliwia ocenę wpływu zabiegów nawożeniowych wykonywanych w sadzie na stan odżywienia roślin. Dzięki temu możliwe jest zweryfikowanie i dostosowanie programu nawożeniowego do aktualnych potrzeb rośliny. Co więcej nie zawsze prawidłowe parametry gleby muszą skutkować optymalną zawartością składników pokarmowych w roślinie. Może się zdarzyć, że roślina z różnych powodów nie będzie odpowiednio przyswajała składników pokarmowych z gleby, dlatego tak ważne jest wykonywanie nie tylko analiz gleby, ale i materiału roślinnego.
Wygląd liścia oznaką niedoborów lub nadmiaru pierwiastków
Wygląd liści może wskazywać niedobory poszczególnych pierwiastków. Bywają również przypadki gdy zawartość składników odżywczych w roślinie bywa na zbyt wysokim poziomie. Szczególnie w przypadku makroelementów (P, K, Mg, Ca, S, Na)- ich wysoka zawartość jest efektem przenawożenia. Nadmiar nawet pojedynczego pierwiastka ma wpływ na przyswajalność pozostałych pierwiastków (Nie są one prawidłowo a czasami nawet wcale pobierane przez roślinę). Skutkuje to pogorszeniem kondycji rośliny, przyswajalność może drastycznie spaść narażając nie tylko roślinę na liczne choroby spowodowane osłabieniem przez braki w składnikach odżywczych blokowanych przez nadmiar pozostałych pierwiastków lub bardzo słabe plony. Narażając tym samym sadownika na duży wkład finansowy w „uratowanie rośliny”, a w drastycznych przypadkach nawet konieczności usunięcia uprawy i założenia nowej. Nadmiar poszczególnych składników odżywczych tak samo jak niedobory da się rozpoznać poprzez obserwację zmian zachodzących na całej powierzchni liści.
Azot
Niedobory azotu objawiają się bladymi i małymi liśćmi, a także słabym wzrostem roślin. Z kolei nadmiar tego pierwiastka objawia się dużymi, grubymi i ciemnozielonymi liśćmi. Liście takie są podatne na wiele chorób grzybowych oraz są chętnie zasiedlane przez szkodniki (głównie mszyce i przędziorki). W przypadku gdy azot jest na poziomie krytycznie wysokim dodatkowo wierzchołki pędów wraz z najmłodszymi liśćmi zasychają.
Fosfor
Fioletowe przebawienia widoczne na blaszce liścia mogą wskazywać na niedobory fosforu. Nadmierna ilość fosforu przyczynia się do osłabienia odporności liści na niskie temperatury oraz choroby. Z powodu nadmiaru tego pierwiastka liście są małe a dodatkowo pąki kwiatowe często zamierają.
Potas
Zbyt mała zawartość potasu objawia się liśćmi zwijającymi się w kształt łódki, następnie zaczyna się chloroza, a także bielenie brzegów liści. Przy nadmiernej ilości potasu liście stają podatne na przemarzanie w okresie zimy oraz podatne na choroby. Na liściach zaczynają pojawiać się brązowe bądź czarne duże plamy.
Magnez
Niedobór magnezu można zdiagnozować obserwując chlorozy między nerwami liścia. W przypadku nadmiernej ilości magnezu liście szybko zasychają i opadają. W wyniku przedwczesnego opadania liści plon owoców jest zredukowany.
Żelazo
Chlorozy widoczne na całej blaszce liścia możną wskazywać na niedobory żelaza. Ciekawostką jest fakt, że w warunkach polowych nadmiar żelaza w roślinach sadowniczych nie jest obserwowany.
Cynk
Niedobory cynku można rozpoznać obserwując pomarszczone brzegi liścia. Nadmiar cynku powoduję wytwarzanie się nekrozy czyli małe brązowe plamki powstające w obrębie liści.
Bor
W przypadku niedoborów boru widoczna jest nerkoza wierzchołków pędów, liście są zniekształcone i pozwijane, kwiaty zamierają, a owoce są niewyrośnięte. Nadmiar boru przyczynia się do powstawania licznego drobnego zgrubienia koloru bordowego na ogonkach liściowych oraz dolnej stronie blaszki liściowej.
Wapń
W przypadku niedoboru tego pierwiastka liście zmieniają kolor na jasnozielony do szarego, a blaszka liściowa staje się wyraźnie pomarszczona. Nadmiar wapnia powoduje, że brzegi liści są często postrzępione. Stają się one bardziej wrażliwe na oparzenia słoneczne.
Mangan
Niedobór manganu prowadzi do chlorozy liści, tylko nerwy pozostają zielone. Nadmiar manganu sprawia, że liście żółkną, a następnie zamierają i opadają.
Siarka
Jej niedobór jest obserwowalny już na najmłodszych liściach, które są się mniejsze, kruche oraz sztywne. Na całej powierzchni młodego liścia występuje chloroza, liście żółkną, a ich spodnia część zaczerwieniona. Nadmiar siarki powoduje wzrost zawartości szkodliwych metali ciężkich w roślinach, liście są nie wielkich rozmiarów i liście szybko usychają.
Miedź
Objawami niedoboru miedzi jest ciemnozielony kolor liści. Taka barwa może również oznaczać duże stężenie azotu. Przy silnym niedoborze miedzi liście przybierają żółtozielone zabarwienie co prowadzi następnie przedwczesnego opadania liści. Nadmierna ilość miedzi powoduje utraty integralności błon, zmiany spektrum absorpcji energii świetlnej, przez co liście rosną małe w niewielkiej ilości i często nie rozwijają się do ostatecznej formy.
Molibden
Niedobór molibdenu cechuje się fioletowym przebarwieniem liści. W przypadku jego nadmiernej ilości liście zmieniają barwę na kolor żółty.
Co ważne wygląd liści może zmienić się nie tylko na skutek braków, czy też niedoborów składników pokarmowych, ale także na skutek uszkodzeń wywołanych zabiegami herbicydowymi, pestycydowymi, czy też nawozowymi, poza tym może być to efektem porażenia przez choroby. Zatem wizualna ocena stanu odżywienia rośliny nie zawsze musi dawać odpowiedź na pytanie, czy roślina jest prawidłowo odżywiona. Dlatego też bardzo istotne jest przeprowadzanie analiz liści. Pozwalają one w porę uzupełnić brakujące składniki pokarmowe, a co za tym idzie nie dopuścić do wywołania u rośliny chorób spowodowanych niedoborami poszczególnych pierwiastków. Niekiedy roślina swoim zmieniającym się wyglądem daje znać o potrzebie zastosowania dodatkowych zabiegów nawożeniowych już w momencie, kiedy niedobory są bardzo duże, a ich uzupełnienie jest trudniejsze i bardziej kosztowne. Dokładna analiza liści oraz analiza wyników przez doradcę mogą temu zapobiec i dać możliwość wcześniejszej reakcji na problem z brakiem lub nadmierną zawartością składników odżywczych.
Kiedy i jak pobrać liście do analiz
Bardzo istotne jest prawidłowe pobranie liści do analiz w laboratorium. Od tego zależy czy uzyskany wynik będzie miarodajny, tzn. czy uzyskane wyniki będą odzwierciedlać faktyczny stan odżywienia roślin. Pobierając materiał roślinny do badań należy stosować się do niniejszych zaleceń:
- Liście należy pobrać do woreczka strunowego, bądź pudełka styropianowego
- Liście pobiera się z 10 do 15 losowo wybranych drzew, w miarę możliwości powinny one znajdować się w równych odległościach od siebie. Co ważne, należ pobierać liście ze wszystkich stron korony.
Liście z danej kwatery zaleca się pobierać wg przykładowych schematów.
Przykładowe schematy pobierania próbek liści w obrębie kwatery (IAF)
- Najlepszym terminem na pobieranie liści do badań jest okres 2 do 4 tygodni po zakończeniu wzrostu pędów. W praktyce termin ten przypada zwykle na drugą połowę lipca do połowy sierpnia. W przypadku wiśni i czereśni liście pobiera się tuż po zbiorze wiśni odmiany „Łutówka”.
- Powinny być one zrywane na wysokości podniesionych rąk, na obwodzie korony.
- Próbka dostarczana do laboratorium powinna zawierać ok 50-60 liści pochodzących z drzew jabłoni, gruszy, śliwy, wiśni, czereśni itd. W przypadku roślin jagodowych ze względu na mniejsze ich rozmiary powinno być ich odpowiednio więcej.
- Na opakowaniu zwierającym materiał do badań należy zamieścić imię i nazwisko klienta, gatunek i odmianę, a także nazwę miejsca pobierania próbki.
- Tak pobrane liście powinny jak najszybciej zostać dostarczone do laboratorium. Nawet po zerwaniu liścia z drzewa nadal zachodzą w nim procesy fizjologiczne, warto dodać, że szczególnie szybko zmienia się zawartość azotu w liściach. Zatem chcąc uzyskać wiarygodne wyniki odzwierciedlające faktyczny stan odżywienia roślin warto zadbać o jak najkrótszy czas jaki upłynie do rozpoczęcia analiz w laboratorium.
Co ważne liście pobierane do analiz powinny być zdrowe, bez widocznych oznak niedoborów, uszkodzeń przez szkodniki i choroby. Aby uzyskać wiarygodne wyniki takiej analizy nie należy także pobierać próbek bezpośrednio po zabiegach nawożeniowych, w okresie bardzo dużej suszy, a także po obfitych opadach deszczu. Zalecane jest, aby liście do analiz pobierać w 2 kolejnych latach, w 4 letnich cyklach. Jest to dobra praktyka ze względu na zachodzące między sezonami zmiany zawartości składników pokarmowych w roślinie. Jest to z reguły powodowane zmiennością pogody w okresie wiosna-lato.
Analizę liści można wykonać dostarczając próbkę materiału roślinnego od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-16:00 do Laboratorium Fertico Sp. z o.o. mieszczącego się w Grójcu przy ul. Mogielnickiej 33 .
Po dostarczeniu do laboratorium próbka jest odpowiednio przygotowywana do analiz- suszona, a następnie rozdrabniana. Tak przygotowana próbka poddawana jest analizom z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu na zawartość makro i mikroelementów oraz azotu ogólnego metodą Kjeldahla.
Analiza liści na wczesnym etapie
Zawartość składników pokarmowych w liściach zmienia się wraz ze wzrostem drzewa. Ich zawartość w tkankach dojrzałych drzew znacznie odbiega od tego co obserwujemy u młodych roślin. Im drzewo starsze, tym większe są zawartości wapnia. Inaczej jest w przypadku azotu, potasu, magnezu i fosforu, których zawartość jest większa w przypadku młodszych roślin. Bywają przypadki gdy braki lub nadmiar składników odżywczych są tak duże, że są one widoczne już w najwcześniejszej fazie rozwojowej liści. Liście szybko zabarwiają się na kolor żółty lub pojawiają się na nich plamy, liście rosną małe jest ich także mniej. W takich przypadkach szczególnie zalecana jest analiza liści, ponieważ pomoże ona zdiagnozować problem oraz da dodatkowy czas na reakcję, która w rezultacie przyniesie takie korzyści jak np. dobry plon.
Analiza pąków i kwiatów
Analiza paków może być bardzo pomocna w przypadku kontroli zawartości boru w roślinie. Jak wiadomo zawartość tego pierwiastka ma wpływ na plonowanie drzew, zależy ono w głównej mierze od jego zawartości w roślinie w okresie 3 do 4 tygodni po okresie kwitnienia. Dlatego też wskazane jest przeprowadzanie analiz pąków, aby możliwe było uzupełnienie ewentualnego niedoboru tego pierwiastka. Pąki mieszane należy pobierać w fazie ich pękania, natomiast pąki kwiatowe w fazie różowego pąka. Termin ten jest bardzo istotny ponieważ w okresie wiosennym w pąkach kwiatowych zachodzą zmiany zawartości boru. Do analizy należy pobrać po 3-4 pąki z około 20 drzew. Co jest bardzo istotne należy je pobierać z 2-4-letnich pędów z zewnętrznych części korony, na połowie jej wysokości. Również analiza kwiatów może być pomocna w ustalaniu planu nawożeniowego. Z reguły zawartość składników pokarmowych w kwiatach jest tożsama z ich zawartością w liściach. Kwiaty powinny być pobierane w pełnej fazie kwitnienia z środkowej części pędów (pobiera się je z 10-15 reprezentatywnych drzew). Kwiaty powinny być pobierane z szypułkami o długości około 2mm.
Pąki kwiatowe do analiz należy pobierać w fazie różowego pąka (Fot.W.Tul)
Liście borówki z widocznymi chlorotycznymi odbarwieniami blaszki liściowej, które postępują od krawędzi zewnętrznych. Blaszka liściowa zwija się do góry co wskazuje na niedobór potasu (Fot.IAF)